Umut

Türk sineması seçkisine başlarken özellikle yeni dönemden neredeyse hiç film izlemediğimden dem vurmuştum: Bunun bir de geçmiş zamanda izlemediğim filmleri var.. Yılmaz Güney filmleri de bunlardan birkaçını oluşturuyor: Evet, seçkiye dahil ettiğim 3 Yılmaz Güney filmini de daha önceden izlememiştim..

Kendisinin birkaç filmini biliyorum sadece, ki onlar da zararsız filmleri.. Zararsız kelimesini özellikle kullandım, çünkü şu an bile Yılmaz Güney filmlerini televizyonlarda görmek imkansıza yakın bir şey..

Ailemin sinemaya olan ilgisini beni sıkı takip edenler biliyorlardır, ancak benim doğduğum ve büyüdüğüm seneler düşünüldüğünde Türk sineması dişe dokunu ürünler ortaya çıkarmakta zorlandığından ve o dönemleri saran video kültüründe Türk filmlerinden ziyade yabancı filmler dolaştığından ve biraz önce bahsettiğim tvlerin Yılmaz Güney ambargosu yüzünden kendisinin filmlerini izleyemedim-

sadece onun değil, yasaklı filmlerin birçoğu için durum böyle..

Ve Umut'u ilk kez bugün izledim-

gerçi siz bu yazıyı okurken aradan günler geçmiş olacak..

Yılmaz Güney'in '70 yapımı (ve hemen ardından yasaklanan) filmi Umut, bir kişilik çözülmesi hikayesi..

Cabbar, 5 çocuğu, eşi ve annesiyle (kendi annesi mi, eşinin annesi mi bilemiyorum) yaşamakta ve tek başına onların geçimini sağlamaktadır: Adana'da faytonculuk yapan Cabbar, bir yanda piyasayı çoktan ele geçirmiş ticari taksiler, bir yandan da daha iyi atların çektiği yeni faytonlar yüzünden müşteri bulmakta zorlanmaktadır.. Üstüne üstlük belediye de eski faytonların kullanımına son vereceğini açıklamış ve faytoncular bunu protesto ederken, bir gün faytonunu çeken atlardan birine çarpan bir araba, atın ölmesine sebep olur..

Kendi deyimiyle "gırtlağına kadar borca batan" Cabbar, borçlarını ödeyemediği gibi, alacaklarının atını ve arabasını satması karşısında iyice çıkmaza girer.. Uzun zamandır onu define aramaya ikna etmeye uğraşan arkadaşıyla işbirliği yapan Cabbar, define aramaya çıkar..

Hikayesi her ne kadar çok dram-üstüne-dram olsa da, misal son dönemlerden bir Biutiful gibi mutsuzluk pornosu değil Umut.. Zaman zaman rahatsız edecek kadar gerçekçi bir şekilde ortaya koyduğu bir aile tablosu var.. Tokatın, dayağın eksik olmadığı, çocukların yan yana uzandığı, uzun ayrılıklarda birbirine hasret kalındığı (ki filmin beni en çok etkileyen sahnelerinden biri oldu bu..)

Ve bir baba figürü: Sürekli piyango bileti alan, karakolda sırf fakir olduğu için haklıyken haksız duruma düşen, ve bir hayalin peşinde her şeyini tüketen.. Biriktirdiği tüm parayı (eve bıraktığı 40 lirası hariç) define aramaya harcayan Cabbar, giderek daha büyük bir hırsla kazıyor, kazıyor..

Eğer psikolojiye referans vereceksek filmin bu son bölümündeki delirme benzeri durum aslında Cabbar'ın kişiliğinin çözülmeye başladığını işaret ediyor.. Başlangıçta büyük bir umutla kazmaya başlayan Cabbar, giderek derine indikçe, sanki kendi bilincini kazıyor: Sürekli tekrarladığı "40 lira bıraktım, 10 gün sonra döneceğim" sözlerinden üzerindeki baskının ne denli acı verici olduğunu dışa vuruyor, geceleri define kaçmasın diye bekliyor, taşı define sanıyor, yılanı da: Gördüğü bu halüsinasyonların her biri tehlike çanları aslında: Ve gelecek çözülme tehlikesine karşı son bir savunma mekanizması devreye giriyor: İnsanüstü bir güç harcayarak çalışmak.. Ancak filmin belirgin bir finali olmadığından ne/ler olduğunu bilmiyoruz: 10 gün diye çıkılan arayış, bir aya uzuyor..

Eşinin Cabbar'ın sırtında bardak çektiği sahnede, bardak çekme dolayısıyla çerçevenin kazandığı hareketlilik, Cabbar'ın süt içen oğluna vurmasından sonra üstü başı süt olan çocuğun bedeninden köpeğin süt içmesi, kazıya başlamadan önce gerçekleştirilen büyü ritüeli sahneleri beni kendimden geçirdi, bayıldım: Hastası oldum.. Afişi bile olağanüstü filmin..