Project Nim

'11 yapımı James Marsh filmi Project Nim, adını aylı projeden alan, bilim dünyasındaki "trend"lerin bir hayvanın hayatını nasıl mahvettiğini anlatan, mutlaka izlenmesi gereken bir belgesel..

Şempanzeler hakkında herhangi bir bilgisi olmayan insanların elinde oradan oraya götürülüp duran Nim'in acıklı öyküsüne sonra geleceğim, ancak projedeki kişilerin sanki çok normalmiş gibi "daha önce hiç şempanzeyle karşılaşmamıştım.." demeleri sizi yerinize mıhlıyor: "Nasıl yani??" diye sayıklayıp duruyorsunuz belgesel boyunca.. Projenin başındaki Herb diye kısaltılan kişinin tek amacının ismini duyurmak, daha çok duyurmak, ödenek almak, daha çok ödenek almak olduğunu anlayınca taşlar yerine oturmaya başlıyor.. Projeye katılan kişilerin "genellikle" kadın olması ve aralarından ikisinin Herb'le yattıklarını söylemelerinin başka bir ayağı daha var, ancak girmek istemiyorum..

Evet, her ne kadar "bilimsel bir dil araştırması" gibi dursa, Herb konusunda uzman birisi de olsa, başında olduğu Nim Projesi, ciddi anlamda fiyaskoya dönüşmüş durumda: Evet, başlangıçta bir sürü kelime öğrenen, belirli cümleler kurabilen Nim'in bu dil araştırmasında sadece 5 (evet: beş) yıl kullanıldıktan sonra, hepatit araştırmaları için başka bir projeye nakledilmesi, ardından bir başka yere nakledilmesi, ardından bir başka yere daha nakledilmesinin sonucunda gelinen noktaya baktığınızda Nim'in dil konusunda hızlı bir şekilde öğrenmesi dışında koca bir hiç duruyor: Zira 5 yılın sonunda projenin başındaki Herb de projenin işe yaramadığını, çünkü Nim'in "dilenci" olduğunu söylüyor vs.. Sonrası ise ciddi anlamda korkunç: Hepatit araştırması için "kullanılması"nın dışında "bilimsel" olarak bir anlam ifade etmediğinden, Nim başka kafeslere kapatılmak için başka yerlere transfer ediliyor..

Projede yer alan insanların "parlak" bilimsel geçmişlerine rağmen, bu denli çuvallayabilmesini film olanca netliğiyle açıklıyor.. Herb hakkında söylenenler, politikacılar hakkında söylenenler gibi: "Basın olmadığı zaman Nim'e yaklaşmıyordu.." Ve giderek büyüyen Nim'in yol açtığı vakalar, ufak ısırıklardan öldürmeye teşebbüse değin varınca, ne yapacaklarını bilemez halde kalmaları filan: Gerçekten bu projenin ne denli kötü idare edildiğinin bir göstergesi.. Dahası da var: 5 yılın sonunda, hayvanla nasıl baş edeceklerini bilemediklerinden, şımarık bir hayvan-sahibi gibi doğrudan başlarından atmaları da korkunç: Ki, avukatın devreye girdiği bölümlerde nefes alabiliyorsunuz belgeselde..

Bilimsel araştırmaların ne denli bilimsellikten uzak koşullarda yapıldığını göstermesi bağlamında bile olağanüstü güzel bir iş Project Nim.. Hayvan hakları, kobaylar ve dangalak bilim-insanları konusunda oldukça etkili bir etüt.. 

*: Bill Tynan gençliğinde cidden olağanüstü tatlıymış, bayıldım..