M. Butterfly

David Cronenberg'in '93 yapımı filmi M. Butterfly, oldukça güçlü temasıyla öne çıkan, nasıl diyelim, sansasyonel bir film..

'64 yılında Çin'de başlayan film/oyunda, Rene bir akşam gittiği opera dinletisindeki divaya aşık olur ve aralarında "yasak" bir ilişki başlar; zira adamımız evlidir, Çin'deyse (genelleyelim: Uzak Doğu'da) kadınlar o kadar özgür değillerdir.. Zaman geçtikçe opera sanatçısı Sono'ya daha çok bağlanan Rene, ondan aldığı bilgileri elçilikteki üstlerine bildirir; ancak Sono da aynısını yapmaktadır.. İki "ajan"ın çalışmasından galip çıkan Sono olur, Rene Paris'e gönderilir.. Eşinden boşanır, zaman geçer.. 4 yıl sonra Sono karşısına çıkar ve yeniden manipüle olan Rene yakalanıp, mahkemeye çıkarılır.. Tanık olarak Sono çağırılır ve işler değişir.. Rene erkektir.. Olaylar gelişir..

Yaşanmış bir olaydan esinlenen, oyun ve film, ünlü opera Madame Butterfly'daki rolleri ters-yüz etme gayesiyle yola çıkıyor: Uzun bir süre bunu başarıyor da: Operadaki aşkı ters çevirip, Batılı erkeği Doğulu kadına aşık etmek, dahası onun "yalan"larına inandırmak, hatta ona taptırmak dediğim gibi belli bir süreye kadar tıkır tıkır işliyor; öyle ki emperyalizm metaforu Sono'nun bedeninde ete, kemiğe bürünüyor.. Ve fakat, iyi-Batı imgesi peşimizden ayrılmıyor, sono "aşık" rolü yapabilecek kadar soğukkanlı olduğu gibi, üstelik bir de erkekmiş.. Cezaevine gönderilirken de kendinden emin tavrı filan..

Ne oluyor?? Finalde intihar eden Butterfly Rene için üzlüyoruz.. Oyun-film operayı başarılı bir şekilde ters-yüz etse de, simgesel açıdan yine (ve hep) Batı'nın yanında saf tutuyor..

Aşkın cinsiyetten bağımsız olduğu konusu ise film özelinde biraz karışık: Çünkü Rene karşısındakine "kadın" olduğu için aşık oluyor.. Eşcinsel olduğuna dair tek bir donemiz yok.. "Kadın" sandığı, bekaretini "aldığı, çocuk sahibi bile olduğu kadının erkek olduğunu öğrendiğinde sevgisini sürdürebilmesi konusu (genel anlamıyla) cinsiyetten bağımsız değil.. Çünkü Rene gerçek-Sono'ya değil, kadın-Sono'ya aşık olmayı sürdürüyor.. Gerçeğe değil de surete aşık olmaya Possesion hakkında yazarken değinmiştim biraz.. Eşcinsel bir aşk değil özünde M Butterfly..

Filmin müzikleriyse olağanüstü..